چهل‌تکه دوزی فرآیندی است که طی آن قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه‌های مختلف به یکدیگر دوخته می‌شوند و چون تکه‌های بسیار زیادی از این پارچه‌ها و قطعات در کنارهم قرار می‌گیرند به آن چهل‌تکه می‌گویند.
جاذبه‌ی یک اثر چهل‌تکه در حالت رنگارنگی و تنوعی است که در پارچه‌های به کار رفته در آن وجود دارد. هر کدام از این پارچه‌ها و قطعات می‌توانند حرف‌ها برای گفتن داشته باشند و چه بسا هر قطعه سرگذشتی پر فراز و نشیب طی کرده تا در نهایت در کنار قطعات دیگر به صورت یک چهل‌تکه نیازهای مختلفی را تأمین می‌کند و در موارد مختلف به کار می‌رود مثل لحاف، رو‌تختی، کوسن، پرده و …
چهل‌تکه دوزی نیاز به مهارت زیادی دارد، برای انجام این کار پارچه‌های رنگی را قبل از دوخت کاملاً می‌شویند تا ازثابت بودن رنگ و شکل آن اطمینان حاصل شود، برای این کار پارچه‌های پنبه‌ای بیشترسفارش شده‌اند. پارچه‌ها به صورت مربع، مستطیل‌های ریز و درشت، لوزی، مثلث، بریده می‌شود و از پشت به وسیله‌ی کوک‌های ریز به هم متصل می‌شوند. نکته‌ی جالب در این تکنیک این است که با وجود چرخ خیاطی که کار را برای علاقه‌مندان، آسان می‌کندتأکید بر این است که این دوخت‌ها حتماً با دست انجام شوند تا ظرافت‌ها ضمن کاررعایت شود و از طرف دیگر شکل سنتی این تکنیک حفظ شود.
چهل‌تکه دوزی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که هر کدام تکنیکی خاص برای خود دارد که در اینجا فقط اشاره‌ای کوتاه و گذرا به آنها می‌کنیم و از توضیح آنها به علّت تخصصی شدن بحث خودداریمی‌کنیم:
۱) روش ساده
۲) روش معرق
۳) روش مرصعی
۴) روش نمدی
۵) روش ضخیم دوزی و برش
گذشته از این روش‌ها چهل‌تکه دوزی گاهی با تکنیک‌های خاص همراه می‌شود مثل آجیدهدوزی یا مطلسه دوزی و تکه دوزی. این تکنیک‌ها با تکنیک چهل‌تکه دوزی همراه می‌شودو آن را از حالتی ساده خارج می‌کند.
▪ تکه دوزی
این تکنیک به این ترتیب است که قطعات پارچه به شکل‌ها و طرح‌های گوناگون روی پارچه‌ای بزرگتر به عنوان زمینه دوخته می‌شوند.
اما تفاوت چهل‌تکه دوزی و تکه دوزی در این است که در چهل‌تکه دوزی تکرار وجود دارد یعنی یک طرح مدام در طول کار تکرار می‌شود و این شکل‌ها معمولاً دراکثر مواقع اشکال هندسی هستند که از پشت به وسیله‌ی کوک به هم متصل می‌شوند و درکنار هم قرار می‌گیرند.
در حالی که تکنیک و روش در تکه دوزی کاملاً متفاوت است یعنی همان طور که گفته شد قطعات به جای اینکه به یکدیگر متصل شوند بر روی هم یا به پارچه‌ای بزرگتر دوخته می‌شوند، تکرار هم مانند چهل‌تکه در این تکنیک زیاد به چشم نمی‌خورد و نکته‌ی دیگر این است که طرح‌ها هم لزوماً هندسی نیستند. این تکنیک همانطور که ذکر شد، بعضی مواقع در چهل‌تکه‌ها به کار می‌رود و گاهی هم تنها با آجیدهدوزی همراه می‌شود و یک لحاف یا یک تابلو و اثر هنری خلق می‌شود.
این نوع کار در ایران بیشتر در شهرهای رشت واصفهان انجام می‌شده. این تکنیک در موارد مختلف استفاده می‌شود و معمولاً جنبه‌ی تزئینی دارد.
مردم جهان نگرش متفاوتی را نسبت به محصولات پارچه‌ای ساخته شده با دست به دنبال آورد و منجر به درک عمیق تر عموم مردم به خصوص هنرمندان وصنعتگران صنایع دستی از الیاف و هنرهای مربوط به آن شد. همچنین ابداع شیوههای جدیدچاپ دستی به خصوص چاپ‌های روی پارچه و الیاف، فتوکپی روی پارچه، نقاشی روی پارچه به وسیله رنگهای پارچه و افزایش توانایی آنها را در ارائهٔ تکنیک‌های مختلف مربوط به پارچه نیز از دیگر علل تفاوت نگرش نسبت به این مسئله بود..
